MOKUNA XV. HOOPUHILI IA NA KIU A KA LOKOINO. Ia Olando no a kau aku, o ka hoomaka koke no ia o na kanaka e hoe i ka waapa me ka ikaika. Aole o Olando i hoomaopopo koke i kahi a ko lakou waapa e holo nei, aia nae i ka hala ana he kawa loihi mai kahi a lakou i haalele aku ai, ua hoomaopopo iho la oia eia lakou ke holo nei i kai aole hoi iuka e like me kona kamaaina, nolaila ua ninau aku la oia i ke kanaka nana oia i kii ae, a nona hoi ka inoa o Nolana: "Pehea keia ? Eia kakou ke holo nei i kai a hoea aku i ka waha O ka muliwai, aole hoi iuka e like me kaʻu i manao mua ai." "Mai ninau mai oe no kekahi mea, oiai owau ke kapena o keia waapa, aole hoi o oe," wahi a ke kanaka me ka leo kalakala, a me ka paa ana he pu panapana ma kona lima. Hoomaopopo koke ae la ka opio eia oia iloko o ka lima o na enemi, aole hoi e like me ka kela kanaka i kamailio mai ai. He nui na manao i ulu ae i iloko o ka umauma o ka opio, iwaena o ia mau noonoo, ua kau mai la na hiohiona aloha o kona makuahine. " O ! Ina eia kuu pu raifela me aʻu i keia wa, aole loa keia poe e lanakila iki ana maluna oʻu," wahi a ka opio i nalu iho ai. Ua ike iho la oia he mea makehewa wale no ka ninau hou ana aku i ke kanaka, a ina no hoi oia e lele ana iloko o ka wai, he mea hiki ole no ia, oiai ua ike aku la oia i ka pu ma ka lima o Nolana, nolaila ua noho malie wale iho la no oia me ke kakali ana no ka hopena, aka, aole ka opio i hoopalaka i ka hawanawana ana ae i kona Makua Lani i na wa a pau, me ke noi mau aku e ike hou oia i na maka o kona makuahine. Ua ala ae la o Karona i ke kakahika nui loa, a iaia hoi e hoomaka ana e aahu i kona aahu hahai holoholona, ua ike aku la oia i ka oili ana ae o ke poo lauoho apiipii o Susana ma ke poo o ke alapii, a mawaho hoi o ka hale, e kuwo ana na ilio a ka opio, a ua hoohia ia ko Karona po mamuli o ka nokē o na ilio i ka hae, aka, ua manao nae oia o ke kumu o ka hae o na ilio no ka hoi ole mai o ko laua kahu. I ka hoea ana ae o Susana, ua hoomaopopo koke mai la o Karona, ua pihoihoi ia ka luahine paele, a me ka hookaulua ole, ua pane mai la oia: "Ea! Ua hele ia au a makaʻu, oiai ua ike lihi aku nei au i kekahi mau kanaka iloko o ka ulu laau, a me he la e hoomakakiu mai ana i ka hale nei." "Ua ike io aku nei oe, a he ehia ko lakou nui ?" i ninau aku ai o Karona. "Ae, ua ike pono aku nei au, a he ekolu aʻu i ike aku nei." "Pehea ko lakou ano ?" "Aole e hiki iaʻu ke hoomaopopo, oiai aole o lakou puka loa mai iwaho o kahi malaelae, oiai he ano pee lakou maloko mai o kahi pouliuli o na laau. "Ina pela, eia lakou ke hana mai nei i kekahi mau hana kepolo hou ae!" wahi a Karona i namunamu ae ai, me kona makemake ole e lohe pono mai ka luahine. Ia wa, ua ninau aku la oia ia Susana ina ua lohe o Moriana i kela mea, ua hoole mai la ka luahine, me ka hoike ana mai, akahi no o Monana a ala ae. Ia wa, ua papa aku la oia ia Susana aole ma ke hoike iki aku ia Moriana i kekahi mea oia ano, a mahope iho o ke kauoha ana aku ia Susana e kiai ae iaia oiai oia e kele aku ana a komo iloko o ka nahelehele, ua oili aku la oia me ka paa ana no i kana pu, hele aku la oia me ka hoomaopopo ole, a me ka nana ole ma o a maanei nei ona oiai oia ma kaki malaelae, aka, i kona komo ana aku iloko o na ulu laau, ua hoomaka ae la oia e nana ma o a maanei me ke ake e ike aku i ua poe kanaka la. Nolaila, ua hooholo iho la oia e pee ma kekahi wahi, oiai ua maopopo no iaia ua ike mai no kela poe kanaka iaia i kona wa i hele mai ai mai ka hale mai, no ka mea, he molaelae kela wahi. Ike koke ae la kona mau maka ooi i kekahi okumu laau nui e ku ana ma kue o ke alahele, a ua hihi ia e ke kowali, nolaila, me ka hookaulua ole, ua komo ae la oia maloko o ka malu o ua okumu nui la a ku malie iho la me ka hoolono pono ana o kona mau pepeiao. Aole i liuliu ia ku ana ona pela, aia hoi, ua lohe aku la oia i ke pahupahu mai o kekahi mau kapuai wawae. Ua manao mua ae la oia e ki aku a make i keia mea e hele mai nei, aka, ua hoopau koke ae la no oia ia manao ona. Ia wa, ua kaalo ae la ua kanaka la ma ko ia nei wahi e pee ana, a ike koke aku la oia o keia no kekahi o na kanaka nana i hoomakakiu o Olando ma kela kakahiaka a Olando i kanu ai i ke kino o Lolowa. Me ke kakali ole, ua pane aku la o Karona me ka leo ano hoohenehene : " Ahe! Ke ike nei au eia oe e Gilimana ke hokae hou nei ma keia wahi!" Ia wa, ua puiwa ino loa ia ke kanaka kiu, a powa hoi a Bakale, a me na maka aa, ua huli ae la oia, a ike koke aku la ia Karona e ku mai ana a liuliu kona ku nana ana, ua hoao ae oia e pakike mai ia Karona, me kona manao paha e lanakila ana oia me kona hoa maluna o ke kanaka hahaiholoholona. " Aole nae, oʻu hele e pee malu maloko o na opu nahelehele, me ka makaukau e hou malu mai i kana pahi ma ke kua o kona enemi; oiai ina he makemake au e hakaka me kekahi mea e hele ana no au imua o kona alo." Kaulona malie aku la na maka ooi o Karona maluna o ka lapuwale, a na ia mea i hoowiwo iho i ua lapuwale ʻla, a ia wa ua pane aku la o Karona: " He manao anei oe e hala ana kaʻu poka ina au e manao ana e ki aku ia oe ? O ke kumu wale no o koʻu pee ana, he hopohopo au O kani hewa mai auanei kena pu makou lima, oiai he mea ino ka pu ma ka lima o ka hupo." " Ke manao nei au he kuleana no koʻu e paa ai i ka pu e like me oe," wahi a Gilimana. " Ae no hoi, he kuleana no ka hoi kou, aka, ina nae oe i hele mai nei no kekahi hana lima koko, alaila, ke hai aku nei au ia oe e nanahu ana ko mau niho i ka lepo," wahi a Karona me ka ninini ana i ka pauda iloko o ka waha o kana pu. " E manao ana anei oe e ki mai iaʻu i ka pu ?" wahi a Gilimana i • ninau mai ai, a iloko no hoi oia wa, ua lele mai la oia imua o ke alo o Karona me ka manao e kaili aku i ka pu. " E ku aku malaila! Ina oe e manao ana e hoopa mai i kekahi lihi o koʻu kino, e make koke no oe ano! Nolaila, e hoike mai oe i keia wa, owai kela mau mea i hele pu mai nei me oe ?" wahi a Karona me ka weliweli o kona nanaina ke nana aku. " He kookahi wale no mea i hele pu mai nef me aʻu." " Mai hoopunipuni mai oe iaʻu. Ea! E hai mai oe iaʻu me ka pololei ?" wahi a Karona me ka piha huhu. " Ina no hoi oe e hele aku ana e huli e ike ana oe aole au i hoopunipuni," wahi a ka powa me ka naka o kona kino. Ia wa, ua weke ae la o Karona he wahi apana kaula mailoko ae o kana wahi eke ili e lei ana, a iaia e hana ana pela, me ka hikiwawe i lele mai ai ka powa me ka anapa ana o kekahi pahi loihi ma kona lima. Me ka eleu o Karona i kaawi aku ai i kekahi o na pii mahanahana a kona lima ma ke poo o ka powa, a waiho kikoola ana ke kino o ua powa la ilalo o ka ili honua. Ia wa, ua hauhoa iho la o Karona iaia a paa me ke kaula. I ka ike ana o ua powa la i kona paa, ua hoao mai la oia e hailiili ino ia Karona, aka ua i wale aku la no o Karona : "E noko malie a naʻu oe e lawe aku i kai o Jamestown." MOKUNA XVI. HUAI IA KA HANA ELEELE IMUA O KE AKEA. Me na kapuai wawae mama i huli hoi aku ai ke kanaka hahai holoholona no kahi hale uuku o Monana, a i kona kokoke ana aku i kauhale, ua lena ae la kona mau onohi maka mao a maanei i na paha ua hana ia kekahi mea ino, aka, aole he mau kahoaka o ia ano i kalawai mai me kona ike. Manao iho la oia malia paha ua hoi ke kokoolua o Gilimana. Ia wa, ua lohe koke aku la ia i ka uwe mai o na ilio iloko o kahi hale uuku ma ke kua o ka hale moe, nolaila, ua hele koke aku la oia a ike aku la oia ua Koopaa ia ke pani puka Ia wa, ua wehe koke ae la oia i ka puka a oili koke mai la laua, me ka honi ana i na wawae o ko laua kalakala, oiai, ua hoomaopopo koke mai la no kela mau holoholona i ka mea nana laua i hookuu ae mai kela wahi paa mai. Ua anehe iho o Karona e hamohamo ma ke poo o kekahi o na ilio, aia hoi, ua hoohikileleia oia i kona lohe ana aku i kekahi leo uwe kapalili, me he mea la ua hou ia me ka pahi. Me ka hikiwawe ua holokiki ae la oia ma ke alo mai o ka halenoho, a me ke kali ole ua wehe koke aku la oia i ka puka a komo aku la iloko, a ia wa oia i ike aku ai ia Moriana e kukuli ana imua o kekahi kanaka pupuka ino me ka pahi oi lua ma kona lima a e nonoi aku ana kela lede poino e hoopakele ae i kona ola, a e lawe aku i na mea a pau, aka, o kona ola wale no kana e nonoi ana me ka ehaeha ke ike aku. Me ke kakali ole, a oiai ua lilo loa ua kanaka la i ka nana maluna o Moriana, ua ike ole oia i ke komo ana mai o Karona, ua nihi awiwi aku la o Karona ma ke kua aku o ua kanaka la, a i kona kokoke ana, ua hopu aku la oia i ke kino o ua kanaka la, a me ka hapai ana a kiekie, ua paki iho la oia i ua powa la ilalo o ka papahele a waiho a make ana ke kanaka. Lawe ae la o Karona i ka pahi a me ka pu a ke kanaka, a huli ae la oia a ike aku la ia Moriana e waiho maule ana ma ka papahele. Hapai malie ae la oia ia Moriana a hoomoe iho la ma kona moe, a me ke kiahawai ua hoomau iho la oia i ke poo o ka lede a hiki i kona pohala ana ae. I ko Moriana nana ana ae, ua pane iho la o Karona: "E kuu Monana aloha, ua pakele oe." " Ae, ke ike nei au ua pakele au, a auhea la kela kanaka lokoino?ʻ,wahi a Moriana me ka leo nawaliwali, a me ke kaulona ana o kona mau maka ma ka helehelena o Karona me he la e noii ana oia. Mamuli o ka hiki ole ia Karona ke uumi iho i kona aloha, ua kulu iho la kekahi mau kulu waimaka mai kona mau lihilihi iho, a i ka ike ana hoi o Monana, ua hooho ae la oia: " Auwe! E uwe ana anei oe—ea, e uwe ana anei oe ?" No ka pane ole mai o Karona, ua hooho hou ae la oia: "Auwe, heaha hoi kou mea pane ole mai ?" Hoomaopopo iho la o Karona ua pii hou ke ano hehena o ka lede aloha, mamuli o ka pioo o kona noonoo i kela mau hana a ka powaʻ ua eu koke ae la oia a hele aku la e kahea ia Susana, oiai. aia no oia i kahawai kahi i kana ai i kekahi mau mea, a aole hoi oia i ike i i keia poino. I ka koea ana mai o kela luahine maikai, ua hoike aku la o Karona iaia i na mea a pau, a kauoha pu aku la iaia e kiai makaala mau oia ia Moriana, nolaila, i ka pau ana o ia mau mea, ua hele aku la oia e huipu me kela kanaka powa ana i paki ai. I kona hoea ana aku ua pokala ae ua kanaka la mai kona waiho a make ana. " Ea! Mai kea mai oe e ke kanaka mahaoi, naau lokoino ?" wahi a Karona me ka nanaina weliweli. Ua kiki koke ole i ka malihini ke pane koke mai, oiai, ua hele oia a piha i ka makaʻu no keia kanaka ikaika launa ole. " Ea, mai pepehi hoi oe iaʻu! E aloha mai oe iaʻu ma ka inoa o na Lani," waki a ka hohe wale. " E pane mai i kaʻu ninau," wahi a Karona me ka leo kohu hekiK a me kona anehe ana mai imua o ke kanaka. " E koopakele koi i koʻu ola! Alaila, e hoike aku no au ia oe i na mea a pau." "Kamailio mai koi ha." " I hele mai nei au e kokua i ka lawe ana i kekahi wahine pupule." " Heaha oe ? A owai oe ?" "He kanaka lapaau au." "Makope iko o ko ike ana i ke ano o ka noonoo o kela lede, pehea, ua manao no anei oe he kupono e lawe ia kela lede? Me ko ike aku no me ko mau maka ponoi i ke koi walohia a kela lede e hookuu aku oe iaia, a me kona mau waimaka e hiolo makawalu ana ma kona mau papalina. Eia nae, e hoao ana no oe e kauo huluhulu iaia mai kona home aku; ea, pehea iho la kou manao ina oe he kauka lapaau io ?" waki a Karona. Naka haalulu ae la ke kino o ua kanaka la i ka ua mea he piha makaʻu. "E pane koke mai!" wahi a Karona. " E kala mai iaʻu. Aole owau ka mea nana i alakai keia mau hana. He okoa ke kanaka nana i alakai keia mau hana. I hele wale mai no au ma kaʻu oihana." Aole i pau pono ia mau olelo a ua kanaka la, ua oili koke mai la he kanaka nanaina ino mahope mai o ke pani puka, me ka pahi ma kona lima me ka manao e hou mai ia Karona. Aka, e like me ka eleu o ke tiga, ua hopu aku la oia i ka lima o ua kanaka la, a kaili ae la i ka pehi, a me kekahi lima, ua hopu aku la oia ma ke kani a-i o ke kanaka a mamuli o kona inaina ino i keia mau hana powa wale, ua ikaika loa kona umi ana a iloko o na sekona pokole, ua kunewanewa ae la ke kino o ke kanaka, a i ko Karona hookuu ana aku, ua hina aku la ua powa la a waiho loihi ana ma ka papahele. Ia wa, ua huli hou ae la o Karona imua o ke kanaka kauka a pane aku la. " E hoike mai oe iaʻu i keia wa, nawai oe i houna mai e hele mai ma keia hana ?" "I houna ia mai au e nana ina he pupule io ka lede." " Aole oia kau e pane mai ai, e hai mai oe nawai i houna mai ia oe ?" Mahope iho o ka hookaulua ana o ua kanaka la, ua pane mai la oia :" " Na Mr. Rosawela Bakale au i houna mai." " Pela au i manao ai," wahi a Karona, " a ua uku mai oia ia oe no keia hana ?" " Ae." " A ua hoohiki pu mai paha oia ia oe aole ma ke hoike iki i kona inoa ea ?" " Ae." Ia wa, ua akaaka okoa ae la o Karona me ka leo ano hoohenehene, me kapuana ana ae i kela huaolelo, " aole e hoike iki i kona inoa, ahe, i kona eleele maea pelapela!" A hooho hou ae la oia : "He mea pono e make na poe a pau o kona ano, a e holoi loa ia aku lakou mai na papalima aku o keia honua maikai." " Ihea o Bakale i kauoha mai ai ia oukou e lawe aku ai i kela lede?" " Aole oia i hai mai i kela mea, oiai o kana wale no i hoike mai ai, e kii mai makou a lawe aku iaia a hoea i kona wahi a nana ia wahi e hana aku," waki a ke kanaka. " Aole paka ke kolokolona ino e aku mamua o kela Bakale. Ua hoohilahila oia i ka mea nana oia i kana mai, oiai aole loa au i ike i kekahi kanaka inoa loa e like la me ia. Ea! Mai hea mai oe i hele mai ai ma keia kakakiaka ?" " Mai kahi hauhale mai o kikahone." " Ina pela, e hoi oe i keia wa mai kaki au i kele mai ai, a e hoonani ae i na Lani i kou like ole ana me kela kanaka e waiho mai la," wahi a Karona. Ia wa, ua eu ae la ke kanaka, a oili aku la i waha, me kona mihi ana i kona laki o ka pakele ana mai na lima wikani mai o ke kanaka kakai kolokolona. Kiai aku la o Karona makope o ke kanaka a i kona ike ana iaia e kele ana ma kekahi alanui e aku, ua hoomaopopo iho la oia aole oia e kii ana ia Gilimana, a aole koi e wekeweke ia na kaula i hoopaa ia ai oia. Huli hou ae la oia, a komo aku la iloko o ka hale, a me na lima oolea, ua hapai ae la oia i ke kino make o Colotona, a lawe aku la oia e kanu maloko o ka makelehele. MOKUNA XVII. HE UKU KUPONO. Mahope iho o ko Karona kanu ana i ke kino make o Colotona, ua hoi hou mei la oia no ka kale, a ike iko la oia ua pohala maikai ae o Moriana mai kona mau noonoo kupouli ae. Aole loa oia ipoina i ka hana a kela kanaka i kana ai maluna ona, a me kona hoopakele ia ana e ke kanaka kahaiholoholona maikai. Ua koi mai la . oia ia Karona e koikoi mai ia Olando, a no ia mau olelo ua hiki ole ia Karona ke noho loihi aku, oiai ina oia e noho aku ana aole e nele kona uwe, a he kumu paha ia e anoe hou ai o ka noonoo o ka lede aloha. Mahope iho o kona hooia ana aku i ka makuahine aloha e hoihoi koke mai ana oia ia Olando, ua hele aku la oia maloko o kahi keena kuke, a malaila oia i halawai aku ai me Susana. Ia wa, ua ninau aku la oia : "Ua ki no oe i ka pu mamua e Susana? " " Ae, ua ki no au i ka pu a Olando," wahi a Susana. Ia wa, ua lalau ae la oia i kekahi o na pu raifela a Olando e kau koke ae ana no ma ka paia o ke keena kuke, a mahope iho o kona hoopiha ana a piha, ua haawi aku la oia ia Susana, me ka i ana aku : " E malama loa oe i keia mea, a mai makaʻu a kanalua paha i ke ki ana i kekahi mea a mau mea paha e komohewa wale mai ana mai hopohopo hou oe no kekahi o keia poe kanaka, oiai o ke kauka wale no ka mea aʻu i hoopakele aku nei, a ua ike, au aole loa oia e ae hou ana e hele mai ma keia wahi." I ko Karona hoomaopopo ana aohe hopohopo i koe oloko o ka naau o Susana, ua haawi aku la oia i kona aloha, a oili aku la oia iwaho, a ia wa oia i hele pololei ai no kahi ana i hauhoa ai ia Gilimana. I kona hoea ana aku malaila, ua halawai aku la ka ike a kona mau maka me kekahi mea manaonao loa. E waiho ana ke kino o Gilimana me ka lapuu, a e lewalewa ana hoi kona elelo, a o kona mau onohi maka ua hele a puu iwaho, oiai mamuli paha o kona hooikaika ana e hemo, ua hihia loa ke kaula ma kona pu ai, a pela iho la ka mea hewa i halawai ai me ka make mainoino. No kekahi mau minute loihi o Karona i ku nana iho ai maluna o ke kino make o ka pawa, a liuliu ua puana ae la oia: " E Gilimana, na ka lima o ke akua i kau mai i keia hopena mainoino maluna ou." Ma ia mau huaolelo, ua lalau iho la oia ma ka a-i kala o ka palule o ka mea make a kauo aku la oia a haule ilalo o kekahi wahi owawa e waiho kokoke ana, a me kekahi mau lau nanahelehele, ua uhi iho la oia i ke kino o ka powa a nalo. Me na kapuai wawae eeu ua hele pololei aku la oia no kahi o kona wahi waa, a aole i hala he wa loihi, ua hoea aku la oia ma ka- 6 hi noho o Sir Oliva. Halawai aku la oia me ka okana a pau e ak oakoa like ana maloko o ke keena helukelu. " Aloha oukou. Eia hou no au me ka maalaki, a ke hoonani ae nei au i na lani no ka mea, ua aneane e pau pono kaʻu hana, a ma ka la apopo e kemo mai ai o Olando," wahi a Karona me ke hauoli o kona nanaina. "E kemo mai ana anei o Olando i ka la apopo ? " i pane mai ai o Sir Oliva ma ke ano pakaokao. "Ae, a no ke aha hoi ?" "Auwe, e kuhi ana ka au ua kookuu ia oia i ka po nei ?" " Owai ka i hookuu ia i ka po nei?" i ninau aku ai o Karona me ke pakaohao. " O Olando no hoi." "Aole loa; aole oʻu manao e koohemo mai iaia ma ke ano kue i ke kanawai, oiai o kaʻu i makemake ai e kookuu laelae ia mai oia, a e koopaʻi ia koi kona enemi." He mea oiaio anei e Karona aole nau i kii a kookuu iaia i ka ponei ?" " Ma ka inoa o na lani, aole loa au i ike a lohe mua iki i kela mea, Mai kela po aʻu i haalele iho ai ia oukou, aole loa au i iho hou mai i kai nei, a akalii no au a hoea mai uka mai o ka kome o ka opio?" " Ua koomahuka ia o Olando mai ka halepaahao aku. Oia ka mea oiaio loa," wahi a Sir Oliva. " He mea paakiki loa iaʻu ke manao io aku i kela mea. Malia paha ua kuhihewa ka mea ou i lohe ai." "Aole loa, oiai ua hele au a ike maka i kahi o ka puka makani i wawahi ia ai; a ke waiko la no ka mamau o na kapuai wawae ma kahi o ka hele ana." Ina pela alaila ke kana elele kou no ia a ka enemi. Ke ike aku la au, ua koopunipuni ia ka opio, a ma ia mea, ua kahai makapo oia makope o kela poe. Aka ina eia oia ke ola nei ma keia ao alaila e loaa aku ana no oia iaʻu, ma ka inoa o na Lani, ke hoohiki nei au, aole loa au e hiamoe hou maluna o ka moe a hiki i ka loaa ana o ka opio iaʻu." I ka hooki ana ae o Karona ia mau olelo hoohiki paa ana, ua kamailio mai la ka ui Ada me kona naau i hele a mokumokuahua. " O! E hoopakele iaia, a na na Lani e kokua mai ia oe, a e lilo hoi kou inoa i momi ma koʻu puuwai i na la a pau o koʻu ola ana." Hoomaopopo koke aku la o Karona i na hiohiona ehaeha ma ka helehelena o ka kaikamahine, a me ka leo piha waloha oia i pane aku ai iaia, me kona puili mua ana aku i na lima o Ada. "E ka lede puuwai maemae, e hana ana au i na mea a pau a ke kanaka ola hanu e hiki ai ke hana, a ma ka inoa o na Lani e loaa ana oia iaʻu, a e ike hou no oe i kona mau maka." " Nana Lani e hoopomaikai mau mai ia oe, a e pule mau hoi au no ka holopono o kau hana," i pane mai ai ka ui. Ia wa, ua nana mai la o Sir Oliva ia Karona me na maka piha aloha, a liuliu, ua pane mai la oia : " E huli aku oe e Karona i ka opio, a ina oe e makemake ana no kekahi kokua, e hoike mai iaʻu, e haawi no au i na kokua ana a pau e hiki ana iaʻu." " Ke hoomaikai aku nei au ia oe no kou lokomaikai. Aka e hai mai oe iaʻu, aole anei he mau hoailona e hiki ai ke ike ia mahea la oia i lawe ia ai mai ka halepaopao aku ? " " He mau hoailona no, aka ua hiki wale no ke hookolo ia a hiki i ka muliwai, a malaila iho la no pau." Ua noho mumule iho la o Karona no kekahi mau minute me he la e noonoo ana oia no kekahi mea kuhohonu, a liuliu wale, ua pane mai la oia: " I kuu wa i hele mai nei ia nei, ua kuhi au ua pau la kaʻu hana, eia ka e hoea hou ae ana kekahi mea i oi loa aku ke ino a me ka pohihihi." Ia wa, ua huli ae la oia imua o Ada a pane aku la: " E hoolana i kou manao e ka lede maikai. Aia a poha mai na kukuna olino o ka hauoli, alaila e hoomanao ae oe na ka lokomaikai no ia o kela makua Lani kiekie Loa." Ia wa, ua haawi ahula oia i kona aloha i ko hale a pau, a oili aku la oia me ka naau ehaeha, a aole i liuliu aia oia maluna o kona wahi waa, e holo pololei ana no ka hale paahao. MOKUNA XVIII. KA LAWE PIO IA ANA. E huli hou ae kaua e ka makamaka kelukelu e nana i ka opio Olando, mai kaki a kaua i kaalele aku ai iaia ke pio maluna o ka waapa. Ua koe ia ka waapa me ka ikaika i kai o ka muliwai, a kiki wale i ka hoea ana ma ka waka o ka muliwai. Ia wa, ua ike aku la ka opio i ke pouliuli mai o kekahi mea mamua pono o kaki a lakou e kolo aku nei, a i kona hoomaopopo ana aku, ua ike pono aku la oia he moku kialua nui. Hoomaopopo koke iho la ka opio i kona hopena, nolaila, me ke ano ulupuni, ua kamailio aku la oia i ke kanaka nona ka inoa o Nolana: "E hoopae ae oukou iaʻu, oiai ina oukou e hana ole ana pela, e hoopiholo ia ana keia waapa e aʻu!" " E noho malie oe e ka opio, a ina oe e oni iki ana, o kou wa no ia e make koke ai," wahi a Nolana. "Pekea, e lawe ana anei oukou iaʻu iluna o kela moku?" " Oia koʻu manao," wahi a Nolana. Ua ike iho la o Olando he mea makekewa wale no iaia ke nonoi hou aku, nolaila, ua noko malie iho la oia. Aole i loiki kona noko ana pela, ua ike aku la oia i kekahi waapa e kolo mai ana mai kahi mai o ka moku, a i ke kaalo ana ae ma ka aoao o ko lakou nei waapa, ua ike aku la oia ia Bakale e noko ana mahope o ua waapa la, a i ka ike ana mai o ua lapuwale la ua holopono kana mea i manao ai, ua ani mai la kona lima ia Nolana, me ke mea la e i mai ana : "Ua maikai na mea a pau, oiai ua loaa ka manu ia oe." He nui ko Olando makemake e kamailio aku i kela kanaka lapuwale, aka, ua ike iko la oia he mea waiwai ole kela, a e hilinai no oia ma ka lokomaikai o na lani. I ka pili ana aku o ka waapa ma ka aoao o ka moku, ua makaukau mua na kanaka ma kahi e hiu ia ae ai o ka waapa a iloko o ka wa pokole, ua kau aku la o Olando iluna o ka moku : "O Mr. Kaaka paha keia ?" i ninau mai ai ke kapena o ka moku me kona hele ana mai a ku imua o Olando. " Ae, oia koʻu inoa," wahi a Olando me ka leo oluolu kohu wahine, a kulana keonimana. " O oe ana ka ka ohua i olelo ia mai ai naʻu e lawe." " Aole au i maopopo i kela mea, oiai ua lawe ia mai au malalo o na olelo hoopunipuni, a oiai ke ike mai la oe aohe aʻu mau mea e hiki ai iaʻu ke pale iho noʻu iho, nolaila, he hookahi wale no aʻu hana kupono e hahai makapo nmi e like me ka puaa e lawe ia ana e kalua," wahi a ka opio. " Manao au he oi aku ka maikai maanei mamua o ka amana likanaka," wahi a ke kapena. " Aole oʻu nana no koʻu hopena, oiai aole i paumaele koʻu mau lima, aka, ke hai aku nei nae au ia oe, mai pahenehene hou mai oe iaʻu ma keia hope aku. Ua ae au ma na kamaiho maikai a pau, aka, o kena mau olelo au he mea pono e kaulawaha oe i kou alelo," wahi a ka opio, me ka weli koke ana ae a kona mau maka. Ua kuihe ke kapena i kona lohe ana i keia mau huaolelo a ka opio, a me ka leo oluolu, ua kamailio hou mai la oia : "E kala mai iaʻu, oiai o kaʻu ia i lohe ai mai ka mea nana au i kauoha mai e hana i keia hana, oia hoi, e lawe ia oe i kumu nou e pakele ai mai na lima mai o ke kanawai." " Aole oʻu hoahewa maoli ia oe, aka, ua maopopo iaʻu o kaʻu hana wale no o ka hoolohe aku i na kauoha a ka poe nana ka aumaka uahoa i kau iho maluna o koʻu kino, aka, eia wale no kaʻu nonoi, e hana ia mai au e like me ke ano o ke kanaka uhane." "Ina pela, ua pau ae la, oiai ua ike e no oe he pio oe, a aole hoi e lilo i mea ehaeha noʻu ka hoakaka ana aku ia mau mea ia oe." "Eia wale no koʻu makemake, e hana ia mai au me ka oluolu e like me kaʻu e panai aku ai." " Mai hopohopo oe e ka opio, oiai aole loa oe e hoounauna wale ia, a e noho oe maluna o keia moku me he okua uku dala maoli la," wahi a ke kapena. " He hookahi aʻu ninau e makemake nei e ninau aku ia oe." " Heaha ia ninau ?" " Ihea oukou e manao nei e lawe iaʻu ?" " Aole au i maopopo e Mr. Kaaka." I kela wa, ua hiu loa ia ae la ka keleuma a kau iluna o ka moku, a oiai ua uu mua ia no na pea, ua koomaka aku la ka moku e niau me ka pahee maluna o ka ilikai, a oiai he ikaika ka pa ana o ke aheahe kehau, aole o kana mai ua mea ke holo o ka moku. Aole i emo, ua oili palanehe aku la ka moku mawaho loa o kua au nalu. Me keia mau ano, ua haule aku la ka opio hiamoe maloko o kaki i hana ia nona maloko o kekahi waapa, a i uki ia a paa maikai o luna iho me na ie kapolena. He nui na mea a ka opio i noonoo ai ma ia po. I kinoki, ua manao oia e weheweke pono aku i ke kapeua i ke ano maoli o na hana i hana ia mai maluna ona e kela poe naau lokoino, aka, ma kona noonoo hou ana, ua ike iho la oia he mea makehewa wale no ia, oiai ina no e lohe ana kela kapena i na mea a pau, aole no ia e hookuu mai ana iaia nei, oiai ua uku ia kela kapena e Bakale, a aole loa e hiki iaia ke koikoi kou iaia ma ko lakou wahi i holo mai ai ; nolaila, ua i iho oia, o ka oi loa no o ka pono e noho malie loa oia, a malia o hoolei ia aku paha oia ma kekahi wahi e aku, alaila, e hiki ana no iaia ke hooikaika a loaa ke alanui nona e hoi hou ai i ka aina. Iloko nae o keia mau noonoo ana, ua hoea aku la na hoomanao ana no kona luaui makuakine. Mahope iho o kona hoomaikai ana ae i na lani, ua uhi mai la na eheu o ka hiamoe maluna o kona mau noonoo. I ke kakahiaka ana ae, ua ala ae la ka opio, a i kona nana ana ae aia hoi ka moku i kela wa ma kahi mamao loa mai ka aina mai, a aole e kiki ke ike ia aku na kuahiwe uliuh o kona aina makuakine. I kela wa, he mea e kona aloha mai no kona makuahine, a me he la ke ike la no ia i ka hiolo makawalu mai o na waimaka ma na papalina kaikea o kona mama aloka. Hoomanao pu mai la no koi oia no ka ui ana i aloha ai. He oi a ka mokumokuahua o kona naau, a ua aneane hiki ole iaia ke hoomanawanui hou iho. Iaia e nalu ana i keia mau noonoo ehaeha, ua hoohikilele ia oia e kekahi leo o ka pane ana iho : " E Mr. Kaaka, he mea pono e hele aku oe i ka halekuke, e paina ai i kou ainakakahiaka." I ka huli ana ae o ka opio, ua ike aku la oia i ka mea nona ka leo e ku kokoke ana ma kona kua, oia no o Nolana, ke kanaka nana oia i hoowalewale me ka lokoino. Ia wa, ua huli pono ae la o Olando a pane aku la ia Nolana: " E Nolana, pehea la oe i hiki ai ke hoopunipuni ino iaʻu ?" "Heaha auanei kaʻu hoopunipuni ?" wahi a Nolana me he kanaka hala ole la. " I ko hai ana mai na Karona oe i houna ae e kii ae iaʻu, a e ike hou au i na maka o koʻu makuahine." "E kala mai iaʻu, oiai ua hana au e like me ke kauoha i waiho ia mai maluna ou; nolaila, e kala mai oe iaʻu, no ka mea, aole e hiki iaʻu ke kue aku i ka mea i hookau ia mai maluna oʻu," wahi a Nolana, me ka leo oluolu, a me he la, ua komo ke aloha i kona naau no ka opio, Aole no o Nolana he kanaka ino maoli ma kona naau, aka, ma ke ano he kauwa oia malalo aku o kekahi poe, ua hiki ole iaia ke kapae ae i ka mea i kauoha ia mai maluna ona. Ia wa, ua kamailio mai la ka opio me ka leo i piha i ke aloha ke lohe aku, a me na mamala olelo e komo kukonukonu ai iloko o ka naau : "E Nolana, ina paha he luaui makuahine kou, ka mea hoi au i aloha ai a oi pakela aku mamua o kou aloha nou iho, a mamuli hoi O na ulia kaumaha mamua, ua hoanoe ia kona noonoo, a oe wale no nae ka mea e na ai kela mau noonoo uluku, a o oe wale no hoi ka mea e oluolu maikai ai kona mau noonoo, a iloko hoi o kekahi ulia, ua loohia ka poino maluna ou, a iloko oia poino, e uwe mau ana oe i na Lani e kiai a malama mai i kou makuahine aloha, pehea la aole anei oe e hoahewa ina e kii mai ana kekahi kanaka ia oe me ke alelo o ka hoopunipuni, a kaihi loa ia oe mai kela makuahine au i aloha nui ai, ea pehea la kou manao no kela kanaka ?" Ua oi loa ka hiki ia Nolana ke ku aku imua o na olelo huhu, a MOKUNA XXIV. KA HOOPAU LOA ANA. Ia Olando i hooho ae ai i ka inoa o Bakale ua nonoi koke aku la o Karona ia Moriana e kookuu mai iaia no kekaki mau minute. Hele koke aku la ke kanaka hahaikoloholona ma kono keena ponoi, a iloko o na minute pokole, ua oili mai la oia ma ke ano ke kanaka e loa. Ua nalowale aku kona aaku kakai holoholona, a ma kona wahi, he aahu nani o ka kulana o na poe waiwai loa; a ua kahi ia hoi kona mau umiumi, a i ka nana aku iaia me ke la, aole ia o ke kanaka hahaiholoholona o na la i hala ae. Ia Rosawela Bakale i hele mai ai a komo iloko o ka hale o ke alii Sir Oliva ua hoea mai la makope mai ona, a ma ia alahele hookaki no, o Nolana a me kona poe hoa luina, aka aole lakou i komo loa mai, oiai ua kauoka mua ia aku lakou e Olando, e noho lakou iloko o ke kihapai pua, a malaila koi e noho ai a hiki i ka wa e kakea ia aku ai lakou. I ko Bakale komo ana mai iloko o ka hale o Sir Oliva, ua komo koke ke pahaohao iloko o kona naau, mamuli o na hana a na kauwa oia home, oiai ua maa mau oia i na wa a pau ana e hele mai ai ilaila, he hoike mau mai lakou i ko lakou hoohaahaa imua ona, aka i keia hele ana hoi ana, ua ano hoomaopopo ole mai ua poe kauwa la iaia. Aka i kona koomanao ana ae he hooloha kahiko a maikai a Sir Oliva nona, ua aukee aku la na manao hopohopo mai iaia aku, a iloko o na Sekona pokole, ua halawai aku la oia me Sir Oliva me na minoaka Iuda ma kona mau papalina. "Owai keia malikini au?" i ninau koke aku ai o Bakale ia Sir Oliva, oiai ia wa i komo mai ai o Karona. "E hoolauna aku au ia oe e Mr. Bakale me kuu hoaloha maikai oia hoi keia o ka Haku Alii kiekie Karona," waki a Sir Oliva, me ka oluolu. "Karona! Ka Haku Karona!" wahi a Bakale i hooho ae ai me ke ano puiwa no ka inoa a me ke kulana kino nui maloeloe, a kapukapu ke nana aku o Karona. "Ua poina anei oe iaʻu e Mr. Bakale?" wahi a Karona, me ka minoaka pu ana iho, oiai ua piha kona naau me ke pahenehene i ka ike aku i ka hele a kunahihi o kela lapuwale. "Heaha ke ano o keia poloai ia ana ae nei oʻu e kuu Sir Oliva maikai?" wahi a Bakale me kona manao e kokua mai ana kela alii maikai iaia ma ke ano he hoaloha kahiko, oiai o ke ano iho la no ia o ka poe hana lapuwale he hohe wale; a i ka wa e hoea mai ai o ka poino, he hikiwawe ka holo aku e pee malalo o ko hai malu. ,ʻEia wale iho no ke ano o keia he makemake ka Haku Karona a me elua a ekolu poe e ae e kuka pu me oe, oiai he hana ka lakou i akenui ai e hana koke ia. Ei ae keia mea," wahi a Sir Oliva, I a wa i komo mai ai ka opio Olando. I ko Bakale ike ana mai ia Olando Kaaka e ku aku ana imua o kona alo me ka oiwi kino maloeloe a ku i ka hiehie, ua pane ae la oia: "He mau hana apuhi keia! E Sir Oliva, ke nonoi aku nei au ia oe e hookuu mai iaʻu e hoi." "E noho malie iho pela. He hana kaʻu me oe, a i ka wa e pau ai i ka hooponopono ia, alaila ua hiki ia oe ke hele elike me kou makemake," wahi a Karona. Nana pololei mai la o Bakale i ka opio, a me Karona no kekahi wa me he la, ua kahaha loa ia konanaau. Ia wa oia i noho iho ai maluna o kekahi noho me ka maopopo ole iaia o kana mea e hana ai. Ua hoike mai nae kona helehelena aia ke paio la kekahi mau noonoo ano e iloko o kona naau. Ia wa, ua pane mai la oia ia Karona: "Ina he hana io kau me aʻu he mea pono e hoomaka koke mai oe e hoike mai, aka e wikiwiki nae no ka mea, he nui kaʻu hana ma koʻu keena." "Aole e loihi ana keia hana," wahi a Karona me kona noho ana ihoma kona noho. "Owai oe, a heaha kou makemake iaʻu? Ina o ka Haku io oe o Karona, alaila, heaha iho auanei kou kuleana iaʻu ?" wahi a Bakale "Owau io no ka Haku o Karona, a he kuleana nui koʻu ia oe,' wahi a Karona me kona pane hou ana aku: " He makemake au e ninau aku ia oe ina eia no oe ke koomanao nei i kela palapala hooilina a ko kaikuaana i hana ai mamua iho o kona haalele ana ia Amerika nei no Enelani?" "Oiai, ke paa nei au i koʻu mau waiwai a pau malalo o kela palapala hooilina, pekea auanei e poina ai au no ia mea," waki a Bakale me ke ano kookano koke ana ae o kona nanaina. "Ke ole au e kuhihewa, aole i hoi hou mai ko kaikuaana i Amerika nei, ea?" "Aole loa, no ka mea, ua make oia ma Enelani." "Ua maopopo no anei ia oe heaha la ke kumu i make ai o Sir Walaka, ko kaikuaana?" I kela ninau a ka Haku Karona, ua haikea kou ae la na papalina o ke ino. "Ina ua hiki ole ia oe ke pane, alaila, naʻu oe e kokua aku. Aole anei i make ko kaikuaana mamuli o ka pu a kekahi kanaka i kapaia o Vitoa Gilimana?" waki a ka Haku. "Ina ua make oia ma ia ano, heaha iho la auanei koʻu kuleana ma ia mea?" waki a Bakale. "Eia kou kuleana. O kela palapala hooilina a ko kaikuana i waiho mai ai ma ko lima oia kona kumu i make ai, oiai, ua hoouna aku oe i kela kanaka Vitoa Gilimana e hele aku e hoonaukiuki iaia. A no ia kumu, ua halawai oia me ka make, a hoi mai la ua kanaka la, Vitoa, a hoike mai la ia oe ua make io ko kaikuaana. Nolaila, ua hookomo oe i kela palapala hooilina iloko o ka aha hookolokolo, a ma ia kana puuwai eleele au, ua lilo mai la na waiwai a pau o ko kaikuaana ia oe malalo hoi o kela palapala hooilina," waki a Karona. "He hoopunipuni ino loa kena. He mau hana kolohe kena e hoao ana e hoopoino mai iaʻu!" waki a Bakale i hooho ae ai me ka leo nui. "Aole paka keia he hoopunipuni, aka o ke kanaka nae nana i hana i kela hana, aia kona kino kupapau ke moe mai la malalo o na lepo o kela ululaau; eia nae, e hoakaka hou aku au ia oe, i malamalama hou ai kou noonoo. I ka hoi ana mai o kela Vitoa Gilimana, ua hoike mai oia ia oe, ke wahine a he keiki ka ko kaikuaana. Oiai i ka hoea ana aku o Sir Walaka ko kaikuaana i Enelani, ua launa aku la oia me kekahi lede opio iu, a maemae, a ma ia kumu, ua mare iho la oia me kela lede opio, a ua hoike mai nohoi oia i kela mea maloko o kekahi leta ia oe," wahi a Karona. "Aole loa he leta oia ano i loaa mai iaʻu! Aole no oia i kakau iki mai! Ua ike no au aole loa koʻu kaikuaana i mare me kekahi wahine a hiki wale i kona make ana," wahi a ua lapuwale la me ka naka ana o kona kino. Ia wa, ua hooho hou ae la oia: "Aole koʻu kaikuaana i mare ia me kela wahine pupu." Aole i pau pono ae kela huaolelo hope i ka hoopuka ia e ua Bakale ʻla, oiai elike me ka hikiwawe o ke tiga, pela o Karona i lele mai ai a uumi i ka puu o ua ino la, a no ka ikaika loa o kona mau lima, ua pii koke ae ka hauli ma ka helehelena o Bakale. Ia wa, ua hookuu koke ae la o Karona, a me na huaolelo i piha me ka inaina, ua pane aku la oia: " E ka lapuwale, o Moriana Kaaka ka wahine mare oiaio a kou kaikuaana, ka mea hoi a koʻu puuwai i aloha nui ai. Ina oe e hoao hou ana e hoopuka hou ae i kona inoa me kou mau lehelehe pela-pela, e make no oe i koʻu mau lima ponoi. Ua loaa mai no kela leta a ko kaikuaana ia oe, aka ua pau nae i ka haehae ia e kou mau lima koko hilahila ole. Me ia ano, ua imi oe i mea nona e make ai; a i ka hoike ana mai o Gilimana ia oe ua hehena ia ka wahine a ko kaikuaana mamuli o kona ike ana i ke koko e kiheahea ana maluna o ke kino o kana kane, ua hoao oe e hookaulana imua o ko ke ao nei he wahine haahaa kela i haalele ia e kana kane!" I ko Karona hooki ana ae, ua hele aku la oia a noho ma ka aoao o kana keiki Olando, oiai, ua hoomaopopo e aku la no oia i ka manao iloko o ko Olando naau, oia hoi, e ake ana kela opio e haʻihaʻi i na iwi a pau o ko Bakale kino, mamuli o ka hoopuka ana o ua ino la i kela mamala olelo maluna ae, e pili ana no kona makuahine aloha. "E noho iho kaua maanei, a mai pihoihoi oe e kuu keiki. Naʻu no e hana ae a pau keia mau pohihihi," wahi a Karona i kamailio aku ai ia Olando. Ia Karona i huli ae ai, ua ike koke aku la oia ia Bakale e nanao ana iloko o kona poli no kekahi mea, a i ka ike ana mai hoi o ua lapuwale la, ua hoomaopopo o Karona i kana mea e hana ana, ua pane mai la oia me ka hookamalaʻe: "He mea kupanaka ina ua mare koʻu kaikuaana me kekahi wahine, pehea la ka oia i hookau ole ai i kona inoa okana maluna o ua wakine la?" "Aole loa i aua o Sir Walaka i kona inoa mai kana wakine mai, aka, aia mamuli o ke ano e ana o ka noonoo o kela lede maikai, ua poina pu oia i ka inoa o kana kane, a ua kapa hou oia i kona inoa ohana, oia hoi o Kaaka, ka inoa o kona makuakane ponoi. Mahope mai o kona kuhihewa ana ua make kana kane, ua hele auwana mai oia me kana keiki a me kona wakine kauwa a noko ma kela ululaau. "He hoopunipuni loa kela! Mamuli o ka palapala hooilina a koʻu kaikuaana, ua lilo loa kela mau waiwai iaʻu; a aole loa he mea nana e kaihi aku ia waiwai mai iaʻu aku," wahi a ua lapuwale la i kamailio ae ai me ka leo nui, a me ka haikea o kona mau papalina. "Aole anei ou ike, aia ma na kanawai o Enelani, e lilo no i mea ole kekahi palapala hooilina a kekaki kanaka i hana ai i kona wa i mare ole i ka wakine?" waki a Karona. "E hooiaio mai oe i kela mea, ina ua kiki ia oe ke hoike mai i ko laua palapala mare, me ka hoike maopopo i ka la i mare ia ai, alaila, kiki iki paha iaʻu ke hoomaopopo aku; aka, he mea hiki ole no ia, oiai, aole paka i hiki i kela lede ke malama ia mea, oiai, ke ano he hena kona noonoo, a aole e hiki ke hooiaioia kana olelo imua o na aha hookolokelo," wahi a Bakale. "He oiaio paha ia, aka, ua loaa nae i keia ke hooiaio mai," wahi a Karona me ka wehe ana ae i kekahi owili pepa mailoko ae o kona poli, a me ka huli ana ae ia Olanelo, ua pane aku la oia: "O keia no ka mea huna iloko o kela paku oka kakiko a ko makuakine." Ia wa, ua hoikeike aku la oia imua o Bakale i ua owih pepa la, me ka pane ana aku: "Eia imua o kou mau maka e ka lapuwale naau eleele ka pala-pala mare o Sir "Walaka me Moriana Kaaka, a ke kau nei ka inoa o ke alii Ela o Bosetona Sir Toma Warena, a me ka inoa o ke kahunapule nana laua i mare. Aole anei kela i lawa no ka hooiaio ana?" No kekahi manawa loihi, ua hiki ole ia Bakale ke pane mai, oiai ua maopopo mai la iaia ua pau loa kona pono, a aohe alahele hou nona e hiki ai ke hakoko hou mai. Ia wa, ua kamailio hou mai la o Karona: "E ka lapuwale ahea hoopau loa ae oe i kau mau hana ino eleele, oiai aole i ike ia aku ka wa, e kau mai ai na haawina au i hana ai maluna o Olando ma kou hokua ponoi iho. Aia iloko o kou naau na haawina eleele o ka pepehi kanaka, ka pakaha, ka alunu, ka maalea a me na hana karaima eleele e ae he nui wale. Aole loa e hiki ana ia oe ke alo ae mai na hoopaʻi ana a ke kanawai o keia ao a me ko ke akua Kiekie Loa no kou hoao ana e lawe i ke ola o keia opio, a me kou hoao ana e hoolilo ia oia he kauwa kuapaa ma Aferika, a me kou hoao ana e kauo i kela makuahine maikai mai kona home mai, a e hoopaa iaia ma kekahi hale pupule, aka iloko no nae o kau mau hana eleele ino, ua keakea mai no na lima o ke Akua aloha, a e huai ae hoi i kou ino imua o ke akea a na ke kanawai hoi e aʻo mai ia oe." "Ma ka inoa o Satana, aole loa oe e ola a ike i ka hopena o kau e wanana nei!" wahi a Bakale, me ka unuhi koke ana ae i ka pu panapana mai kona poli ae, me ka lele ana mai imua o Karona, a me ke kau pololei ana mai i ke poo o Karona. He oiaio, ua hikiwawe ka lele ana mai a Bakale, aka ua lohi no nae oia imua o ko Karona eleu. Me ka hikiwawe, ua lele ae la o Karona ma kekahi aoao a oiai ua ikaika loa ko Bakale lele ana mai imua, nolaila, ua kokoke loa oia ma ka aoao o Karona, a me ka lima oolea, ua kaili ae la o Karona i ka pu mai ka lima ae o Bakale, a me ka leo piha inaina ua pane aku la o Karona: "E ke ino he mea makehewa wale no ia oe ka hoao hou ana i kau mau hana lima koko oiai ua hoea mai ka wa a ke Akua i makemake ai e hoikeike ia oe imua a ke akea, a no ia mea he mea maikai e noho malie mai oe, a e hoakaka aku au i na mea a pau. E Rosawela Bakale, aole anei ou hoomaopopo mai iaʻu?" "Hoomaopopo ia oe?" wahi a Bakale me ke ano pohihihi o kona naau, a me ke kahoaka o ke pakaohao ma kona nanaina, iaia i hoi hou iho ai e noho ma kona noho. "Ae, aole anei e hiki ia oe e Rosawela ke ike mai iaʻu?" wahi a Karona me kona nana pono ana imua o Bakale. Nana loiki mai la o Rosawela Bakale ia Karona no kekahi mau sekona loihi, a ia wa, ua ku ae la oia a hele mai la a kokoke ia Karona, me ke kau ana mai o kekahi o kona mau lima ma ka poohiwi o Karona, ua pane iho la oia me ka leo haahaa: "He mea oiaio ua huai mai ka luakupapau i kana pio, a ua lanakila io ke ola maluna o ka make! Ke ike nei au o oe io no koʻu kaikuaana, Walaka Bakale. He oiaio, ua kue mai ko keia ao iaʻu." " Na kau mau hana hewa no i kue ia oe, e kuu kaikaina lapuwale hilahila ole. He mea oiaio, owau io no keia o Sir Walaka Bakale, a owau no hoi keia o ka Haku Alii Kiekie o Karona, oiai, oia koʻu inoa alii hou i hookohuia mai e ka Moi Wiliama o Beretania," wahi a Karona. Ua hiki ole ia Bakale ke pane mai, oiai, ua maopopo ole iaia kana mea e kamailio mai ai, no ka mea, aoke ona manaolana i koe no kona pono. Ia wa ua hoopa mai la o Olando ma ka pookiwi o kona makuakane, a me ka leo oluolu i like me kona ano mau, ua pane iho la oia: "E kuu makuakane aloha, he oiaio anei keia mau mea aʻu e lohe nei, a i ole, he moeuhane paha naʻu?" "He oiaio keia mau mea a pau, e kuu keiki aloka," wahi a Karona, me ka nanaina hauoli ma kona mau maka no kana keiki. "He manawa pokole makope iho o kou hanau ana ae, e kuu keiki, a ma kekaki la ua hoonaukiuki ino loa ia au e kekaki kanakai malihini loa iaʻu. I kinohi aole au i hoomaopopo i kana mau hanaʻ aka, ua hana mau mai la kela kanaka i kana mau hana hoonaukiuki ino iaʻu, a aneane hiki ole iaʻu ke hoomanawanui; nolaila, ma kekahi la, iaʻu hoi e hele ana ma ke alanui, ua hoea hou mai la no ua kanaka la, a i kona wa i hana hou mai ai pela, ua paʻi ia kona waha e aʻu, a hina oia ilalo me ke kaheawai ana o ke koko ma kona waha. Ia la no ua hoouna mai la oia he leta iaʻu e nonoi mai ana e hakaka lua maua me ka pupanapana. He mea oiaio, aole loa oʻu make-make e hakaka lua me ia, oiai, he hanaka oia no ke kulana haahaa loa, aka, e like no me koʻu ano mau, he hoowahawaha loa au ia mea he hohe wale, nolaila, ua ae aku la au i ke noi a kela kanaka. I ko maua ku ana ma ke kahua hakaka, a oiai, aole i hoopukaia ka hua olelo e ka mea nana e kahea ka wa e ki ai, aia hoi, ua ki e mai la ua kanaka la iaʻu, ma ke ano powa, a ku mai la kana poka ma koʻu aoao. Nolaila, ua pouli koke ae la koʻu mau maka, a hina iho la au ilalo me he la ua make. I koʻu manawa i pohala ae ai ike ae la au aia au iloko o kekahi wahi hale uuku no kekahi kauka lapaau aoo, a nana au i hoike mai ua hala he elua pule o koʻu waiho ana maloko o kona hale. Ua wehe ia ka poka, wahi a ua wahi kauka la, ae ola hou ana au me ka poino ole; a i kuu ninau ana ae no kuu wahine, ua hai ia mai la au aole i hiki i ka wa kupono oʻu e ike ai iaia, aka, e kakali nae au a ikaika kupono ae au, alaila, ae ia kaʻu wahine e hele mai e ike iaʻu, eia nae, he wahahee ia mau olelo. I kuu ikaika kupono ana ae, a ua hiki iaʻu ke hele me ka maalahi, ua hoopunipuni hou ia mai la au, i ka olelo ana mai ua holo malu o Moriana me ke keiki mai ko maua home aku. Lohe mai la au ma ia hope mai ua manele ia aku koʻu kino a hoea imua o na maka o kaʻu wahine, me he la ua make ke nana iho, a no ia hiohipna manaonao i hooano e i ka noonoo maikai o kaʻu wahine, a me ka maopopo ole i kekahi o kona poe hoaloha, ua hele oia me kana keiki uuku a me kona wahi kahu paele maikai. I koʻu makaukau ana e hele e huli i kaʻu wahine aloha i hoano e ia ka noonoo, ua haawi mai la kela kauka aoo maikai nana au i lapaau a ola i kekahi wahi paiki uuku, ka mea hoi a ke kanaka nana au i lawe aku ilaila i poina ai, oiai, ua awiwi ino loa oia no ka huli hoi no kona wahi i hele mai ai, no ka makaʻu o hopu ia, a iloko o ua wahi paiki la ua loaa iho la iaʻu kekahi mau leta, a na ia mau palapala i hoomoakaka mai iaʻu i na mea a pau i hana ia me ka piha maalea ino e koʻu kaikaina ponoi no. Iloko o kela wa ua hooholo iho la au e holo pololei mai no keia wahi, a e kau aku i ka hoopaʻi maluna ona, aka, ua hiki ole loa iaʻu ke hana i kekahi mea mamua o koʻu maopopo ana no kaʻu wa- hine a me kaʻu keiki; a i ka wa hoi oʻu i maopopo ai, ua manao na poe a pau ua make io au, nolaila, ua hookuu au ia Rosawela Bakale e noko me kona manao kuhihewa, a oiai, ua ike no au i kona ano he ake nui i ka waiwai, a he kulana pi maoli no hoi kona, ua maopopo no iaʻu aole oia e uhaai wale ana i koʻu mau waiwai a hiki i ka wa oʻu e kii hou mai ai. Mahope iho o koʻu huli hele ana a me ka ninau ana ma o a maanei no kekahi mau mahina lehulehu, ua hookolo kuhihewa au mahopo o kekahi wahine me ke keiki a hoea i Sekotia. He eono mahina mahope mai o ka nalowale ana o kaʻu wahine a me kaʻu keiki, ua hoalii ia mai la au e ka Moi o Beretania Nui, ma ke ano ke Haku Alii Kiekie no Karona, a me na waiwai nui hewahewa oia lalani alii kahiko, I kuu noho ana ae maluna o kela kulana ua hoakaka malu aku au i kela Moi maikai i na hana lokoino i hana ia mai maluna oʻu a me kaʻu wahine, a o ka mea ehaeha loa o ka maua wahi keiki uuku. Ua hamau loa ia kela moolelo ehaeha, mawaena wale iho no oʻu a me kuu Moi. Iloko no nae o kela mau makakiki loihi, ua hele pinepine au ma na papo kumoku e niele ai i na luina moku no kekahi wahine me ka pepe uuku, aka, ua nele wale no, nolaila, ua huli hoi aku au no koʻu kakela nani me ka naau kaumaha. He mau makahiki he aneane iwakalua, a iaʻu hoi i hele ai no ke kau Ahaolelo o ka Hale o na Alii, aia hoi ma kekahi auina la, iaʻu e hoi aku ana mai ka ahaolelo aku no ka Halealii, ua halawai aku la au me kekahi wahi luina moku, nona paha na makahiki i like no me koʻu. I kona ike ana mai iaʻu, ua ku iho la oia me ka nana pololei ana mai iaʻu, a me he mea la e noonoo ana paha oia ina paha ua ike mua oia iaʻu. No kona nana pono loa iaʻu, ua huli ae la au a pane aku la iaia. Ia wa ua aloha mai la oia iaʻu, a ua ninau kokoke mai la kela. 'Aole anei au wahine?' "He mea e ke kapalili o ko'u umauma no kela mau huaolelo. Ia wa ua ae aku la au. Me ka hookaulua ole ua haha'i mai la oia he luina oia maluna o ka moku a'u a me ka'u wahine i holo mua ai no Amerika nei, a ua hoomaopopo mau kela luina i na helehelena ui mohaha o Moriana, a iaia hoi e holoholo ana maluna o kekahi moku mai Bosetona a Jamestown, ua ike hou oia i kaʻu wahine me ke keiki. " Hoomaikai aku la au iaia, me kuu makana pu ana aku iaia he eke i piha me na apana dala gula, ua hele pololei aku la au imua o kuu Moi, a me na huaolelo moakaka, ua wehewehe aku la au iaia no koʻu manao e hele koke no e imi i kaʻu wahine me ka hookaulua ole. Ua ae mai la oia me kona hauoli. Mahope iho o koʻu hooponopono ana i na mea e pili ana i koʻu kakela a me koʻu mau waiwai, a waiho ia maloko o ka lima o koʻu loio, ua haalele koke au ia Enelani no Amerika nei, a i koʻu hoea ana ma Bosetona ua kuai au i kela aahu o ke kanaka hahai holoholona, a me kaʻu pu raifela punahele ua hele pololei mai la au no keia wahi maluna o ka moku, a ma koʻu la i hoea mua mai ai, a iaʻu hoi i hele mai ai a hoea ma keia hale, ua lohe iho la au no kekahi keiki opio, ka mea hoi nana i hoopakele ke ola o ka Lede Ada Wimepala. A o ka hope aku ua ike oe, e kuu keiki ahonui." I kela wa ua hina aku la ke poo o ke keiki ma ka umauma o kona luaui makuakane, a hookuu aku la i kona mau waimaka e hiolo i ka ua mea he hauoli. I kela wa i eu ae ai o Rosawela Bakale me ka pane leo ole a oili aku la oia iwaho, aka, aia nae maluna o kona helehelena kekahi nanaina maikai ole. Ia wa no hoi i oili aku ai o Karona, aole nae o Karona i puka loa aku, aia hoi, ua hoolele ia ka hauli o na poe a pau no ke kani ana ae o kekahi pupanapana. I ka oili ana aku o na poe a pau o ka hale, e waiho mai ana ke kino lepo o Rosawela Bakale, oiai, nana no i lawe ae i kona ola. Me ka eehia o Karona i hoopuka ae ai i kekahi mau huaolelo maluna iho o ke kino make o kona kaikaina lokoino. "E kuu kaikaina puuwai awahia! He mea oiaio, na kou lunaikehala hewa i lawe ae i kou ola. Aole loa au i manao iki e kau aku i keia hopena awaawa maluna ou, aka, o ke Akua no ka mea mana ma ia wahi." I kela wa i kahea ia aku ai o Nolana a me kona mau hoa luina, a na lakou i manele aku i ke kino kupapau o Bakale a hoea i James- town, a mahope o ka kooholo ana a ka aha kolonero, ua make no oia mamuli o kona ki ana iaia iho, ua kanu ia kona kino ma ka ilina *kupapau o ke kulanakauhale. Ua kukulu iho o Karona he wahi kia pohaku mabala ma ke poo o kona ilina, aka, aole i loihi ia ku ana, oiai, ma kekahi la ua ikaika ua o mai la na alelo manamana o ka uwila a nahaha liilii iho la ua kia pohaku la. He mau la pokole mahope mai, a iloko o na haawina hoopomaikai he nui, ua hoohui ia ae la o Lede Ada Wimapela me ka Sir Haku Olando Walaka Bakale, iloko o ka berita maemae o ka mare. Oiai, ua hooili aku la ko Olando makuakane maiuna ona i kona inoa alii mua a me na waiwai a pau a Rosawela i lawe ai me ka maua. He mau mahina mahope mai ua holo ka ohana a pau no ka hoohala ana i kekahi mau la ma Sekotia. He nui ko lakou hauoli, a ua hoi hou mai hoi ke ola maikai maluna o ke kino o Moriana. Ua hoonoho ia o Nolana a me kona mau hoa e malama i ka home hou o Olando, a me ka home hoi o Sir Oliva. O ka uku keia o na hana pono a me ka hoomanawanui. Ka HoPena.